O Mαυρόγυπας του Έβρου παραμένει στο κόκκινο βιβλίο των απειλούμενων ειδών

Τι κι αν ο Μαυρόγυπας, το γνωστό Καρτάλι για τους κατοίκους του Έβρου βρίσκεται στο κόκκινο βιβλίο των απειλούμενων ειδών; Τι κι αν ευαίσθητοι άνθρωποι, περιβαλλοντικές οργανώσεις και εθελοντές καταβάλουν χρόνια προσπάθειες; Ο φορέας διαχείρισης του Δάσους της Δαδιάς εγκαταλείπεται και χωρίς χρηματοδότηση προσπαθεί μέσα από εθελοντική δουλειά να κάνει το καλύτερο για τη φύση το περιβάλλον και τους επισκέπτες…  Τα μάτια όλων των επισκεπτών στρέφονται στο μοναδικό Μαυρόγυπα, τον οποίο οι κάτοικοι του Έβρου τον γνωρίζουν ως «Καρτάλι» και έχουν πάντα να διηγηθούν πολλά. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση κατοίκου του Φυλακτού (οικισμός κοντά στη Δαδιά) που διηγείται στα εγγόνια του, πως σε μικρή ηλικία ένας πεινασμένος Μαυρόγυπας ερχόμενος από τα δάση του Έβρου τον άρπαξε με τα γαμψά του νύχια και τον σήκωσε προς τον ουρανό. Η μητέρα του ήταν αυτή, που είδε το περιστατικό έκπληκτη να συμβαίνει μπροστά της, έδιωξε το Μαυρόγυπα και κράτησε το παιδί κοντά της… Τι στοιχεία όμως μας δίνει το WWF για το Μαυρόγυπα; Ο Μαυρόγυπας είναι σπάνιο και τοπικό επιδημητικό είδος που έχει χαρακτηριστεί προστατευόμενο καθώς πλέον κινδυνεύει με εξαφάνιση στην Ελλάδα σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ειδών της χώρας. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950 ήταν πολύ διαδεδομένο και πολυάριθμο, τόσο στην ηπειρωτική Ελλάδα όσο και στην Κρήτη. Στη συνέχεια ο πληθυσμός του συρρικνώθηκε δραματικά με αποτέλεσμα τη δεκαετία του 1980 η αναπαραγωγή του να περιοριστεί σε δύο περιοχές της Ελλάδας - τον Όλυμπο και στο Εθνικό Πάρκο Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου. Σήμερα ο μοναδικός αναπαραγόμενος πληθυσμός του μαυρόγυπα στη Βαλκανική απαντάται στο ΕΠ Δαδιάς όπου το WWF Ελλάς εργάζεται για την επιβίωση του εδώ και τρεις σχεδόν δεκαετίες. Αποτέλεσμα της παρουσίας του WWF στην περιοχή από το 1980 και της εγκατάστασης επιστημονικής ομάδα το 1993 είναι ο πληθυσμός του μαυρόγυπα να έχει αυξηθεί από 25 μόλις άτομα το 1980, σε 90-100 την τελευταία πενταετία. Ο μαυρόγυπας δεν μεταναστεύει και σπάνια πετά μακριά από την περιοχή αναπαραγωγής του. Πραγματοποιεί όμως κοντινές μετακινήσεις, ιδιαίτερα στη μη αναπαραγωγική ηλικία, με αποτέλεσμα μαυρόγυπες από το ΕΠ Δαδιάς συχνά μετακινούνται δυτικά έως το νομό Δράμας και βόρεια σε κοιλάδες του Άρδα εντός της Βουλγαρίας. Συχνάζει σε δασώδεις ημιορεινές και ορεινές περιοχές και φωλιάζει σε ώριμα πεύκα που περιβάλλονται από μικρά ανοίγματα ή χαμηλή βλάστηση σε πολύ απότομες πλαγιές. Ζευγαρώνει διά βίου. Από τον Ιανουάριο οι γονείς ξεκινούν τις αναπαραγωγικές τους πτήσεις πάνω από τη φωλιά τους, και κατασκευάζουν μαζί τη φωλιά που μετά από χρόνια συνεχούς χρήσης μπορεί να φτάσει ένα μέτρο ύψος και δύο μέτρα πλάτος. Το θηλυκό γεννά στα τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου ένα αβγό, το οποίο επωάζουν και οι δύο γονείς για διάστημα 55-60 ημερών. Το μικρό ανεξαρτητοποιείται σε ηλικία 3,5 μηνών και πετά από τη φωλιά του, ενώ ωριμάζει για αναπαραγωγή σε 5-6 χρόνια. Τα ψοφίμια θηλαστικών ζώων μικρού και μεσαίου μεγέθους αποτελούν την κύρια τροφή του. Στο ΕΠ Δαδιάς συχνά παρατηρείται να κλέβει από το έδαφος τις χελώνες που αρπάζει και σπάζει ο Χρυσαετός. Ένας από τους κύριους παράγοντες που οδήγησαν στη μείωση των πληθυσμών των μαυρόγυπων στην ελληνική ύπαιθρο ήταν η έλλειψη τροφής λόγω της αλλαγής των πρακτικών κτηνοτροφίας, από ζώα ελεύθερης βοσκής σε εσταυλισμένα ζώα. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η απώλεια, το 1987 δημιουργήθηκε χώρος συμπληρωματικής τροφοδοσίας των γυπών κοντά στο χωριό της Δαδιάς γεγονός που συνέβαλε στην αύξηση και σταθεροποίηση του πληθυσμού των μαυρόγυπων. Ένας επίσης σοβαρός παράγοντας της μείωσης των μαυρόγυπων αλλά και των άλλων ειδών γυπών ήταν η εκτεταμένη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για την καταπολέμηση των μεγάλων και μικρών σαρκοφάγων ζώων, όπως οι λύκοι, τα τσακάλια, οι αλεπούδες, τα κουνάβια και οι ασβοί, καθώς και των πουλιών, όπως αετοί και κορακοειδή, είδη άγριας πανίδας που στο παρελθόν διώκονταν ως ζώα «επιβλαβή» για την αγροτική παραγωγή. Οι μαζικές θανατώσεις γυπών που τρέφονταν με τα δηλητηριασμένα νεκρά ζώα οδήγησε στη συρρίκνωση των πληθυσμών τους σε ελάχιστες περιοχές της Ευρώπης και της Ελλάδας. Παρότι, ο όρος «επιβλαβές ζώο» δεν αναφέρεται πλέον επίσημα και η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων έχει απαγορευτεί από το 1993 στην Ελλάδα, τα δολώματα συνεχίζουν να τοποθετούνται παράνομα στην ύπαιθρο. Τα δηλητηριασμένα ζώα που αφήνονται ανεξέλεγκτα στη φύση αποτελούν παγίδες θανάτου για τους ελάχιστους γύπες που έχουν απομείνει στην Ελλάδα και η κύρια απειλεί που αντιμετωπίζει ο μαυρόγυπας στη Δαδιά. Επίσης η μείωση των ώριμων δέντρων λόγω εκμετάλλευσης των δασών για παραγωγή ξύλου αποτέλεσε σε συνδυασμό με τους προαναφερόμενους, ακόμη έναν παράγοντα συρρίκνωσης των πληθυσμών του Μαυρόγυπα. Στα παραπάνω ήρθε να προστεθεί και η χωροθέτηση αιολικών πάρκων σε περιοχές αναζήτησης τροφής του μαυρόγυπα που συνιστά μία επιπλέον απειλή, το μέγεθος και τη σοβαρότητα της οποία διερευνά το WWF Ελλάς. Το γεγονός ότι οι περισσότερες φωλιές του είδους βρίσκονται εντός της Ζώνης Αυστηρής Προστασίας του ΕΠ Δαδιάς αλλά και η μακρόχρονη συμπληρωματική τροφοδοσία που διενεργείται στην περιοχή αποτελούν τους δύο βασικούς λόγους της αύξησης του πληθυσμού. Η ομάδα του WWF Ελλάς στην περιοχή επισημαίνει πως χρειάζεται αυστηρός έλεγχος της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων αλλά και ενίσχυση της ελεύθερης βοσκής και βελτίωση των πληθυσμών των οπληφόρων εντός και εκτός των ορίων του Ε.Π. Δαδιάς για να εξασφαλιστεί το μέλλον του είδους στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Η ορθή χωροθέτηση των αιολικών πάρκων στους χώρους τροφοληψίας εκτός ΕΠ Δαδιάς μπορεί να μειώσει τα περιστατικά προσκρούσεων στις ανεμογεννήτριες και για αυτό το σκοπό το WWF Ελλάς έχει καταθέσει πρόταση για την υιοθέτηση ορθών πρακτικών χωροθέτησης. gnomionline.gr